एक औँलाकै भरमा सालिकले गरिरहेको पत्रकारिताको थुप्रैले प्रशंसा गरिरहेका छन्
मुसिकोट नगरपालिका–३ गुल्मीका ३२ वर्षे युवा सालिक खत्री आफ्नै आँगनमा पनि नउभिएको वर्षौं भइसक्यो । किनकि उनको कम्मर तलको भाग र दुवै हात चल्दैनन् । ह्विलचियरको सहाराले कोठाबाहिर निस्किन्छन् । उनलाई पनि कुद्न र उफ्रन मन थियो । आँखाले देख्ने ठाउँसम्म पुग्ने रहर थियो । शारीरिक अशक्तताका कारण मोबाइल र ट्याब चलाउँदै अधिकांश समय बिस्तरामै बिताउँछन् । तर, उनको बायाँ हातको बुढीऔँला चल्छ । त्यही बुढीऔँलाकै भरमा सालिकले गर्ने कर्म भने विचित्रको छ ।
सालिकले बुढीऔँलाकै भरमा मोबाइलका सबै एप चलाउँछन् । उनले आफ्नो फेसबुक अकाउन्ट खोले । कतै तालिम लिने सम्भावना पनि थिएन । बिस्तारै ब्लग र पोर्टल बनाए । अहिले समाचारहरू सम्पादन गरेर ‘ओझेलकाखबरडटकम’मार्फत आफैँ अपडेट गर्छन् । यति मात्रै होइन, उनी त्यो अनलाइन पोर्टलको सम्पादक नै हुन् । अनलाइनमा विभिन्न सन्देश र विज्ञापन आफैँले डिजाइन गरेर निःशुल्क प्रकाशित गर्छन् । साथै लोगो र ब्रोसर पनि डिजाइन गर्छन् । उनले बनाउने ब्रोसरहरू व्यावसायिक डिजाइनरको भन्दा कम छैन । एक औँलाकै भरमा सालिकले देखाएको कलाकारिताको थुप्रैले प्रशंसा गरिरहेका छन् ।
सालिक ‘स्पाइनल बिफिदा’का कारण बिस्तरा छोड्न सक्दैनन् । बल्झिँदै गएको स्वास्थ्य समस्याका कारण शरीरमा नदुख्ने ठाउँ कम छन् । निको हुने औषधि पनि छैन । सालिक भन्छन्, ‘इन्टरनेट नै मेरो पीडा कम गर्ने औषधि बनेको छ ।’ उनी सामाजिक सञ्जालमा सक्रिय छन् । उनकै उमेरको सांग व्यक्तिले भन्दा धेरै सालिकले सञ्जालमा लेखरचना अध्ययन गर्ने र प्रतिक्रिया दिने गर्छन् । ‘म बिस्तरामा छु । म मेरा लागि भन्दा मजस्ता तर बोल्न नसक्नेहरूका लागि सूचना र समाचार राख्न अनलाइन र सञ्जालमा सक्रिय छु,’ उनी भन्छन्, ‘सोचेअनुसार गर्न स्वास्थ्यले साथ दिइरहेको छैन ।’
सालिकले फेसबुकमा ‘जिउँदो सालिक’ नाम राखेका छन् । स्वास्थ्य समस्या भए पनि नयाँ–नयाँ सोच र ऊर्जा कायम राख्ने सालिकको बलियो पक्ष हो । उनी विद्यालय पढ्ने उमेरको हुँदा सोच्थे, ‘मरेको सालिकको अर्थ छैन । जिउँदोमै समाजका लागि केही गर्नु छ ।’ स्पाइनलको समस्या बल्झिँदै गयो । टाढाको विद्यालय । बडिगाढ खोलानजिक पुल थिएन । जसका कारण सालिकले महेन्द्र आदर्श नमुना माविबाट कक्षा ८ उत्तीर्ण गरेर पढाइलाई विराम लगाए । थपिँदै गरेको स्वास्थ्य समस्या र घरको पिढीँमा सीमित बनेको जिन्दगी निकै उराठलाग्दो बन्दै गयो । उपचारका नाममा धामीझाँक्री लगाइयो, कुष्ठरोग भन्दै औषधि खुवाइयो । ०७१ सालमा स्पाइनल बिफिदाको अप्रेसन गरियो । अप्रेसनपछि पनि उनी हिँड्डुल गर्न सक्ने भएनन् । ६८ वर्षीया आमा भीमकुमारी खत्री सालिकको सहारा बनेकी छिन् । खानादेखि शौचालयसम्म आमाले नै सहयोग गर्छिन् । चार भाइमध्ये सालिक कान्छा छोरा हुन् ।
सालिकका बुबा मीनबहादुर खत्री हुलाकका हल्कारा थिए । मीनबहादुरको घरमा पत्रिका आउँथ्यो । सालिक पत्रिकाको डिजाइन र विज्ञापनहरू देखेर प्रभावित हुन्थे । ०६६ सालमा बुबाको थाइराइडको क्यान्सरका कारण निधन भयो । पत्रकार बन्ने सपना आफ्नो स्वास्थ्यका कारण र बुबाको निधनका कारण पूरा भएन । तर, अहिले मोबाइल र ट्याबमार्फत पत्रकारिताको सपना भने पूरा गरिरहेका छन् । स्वास्थ्यका कारण उनी बिस्तरामा छन् । तर, अनलाइन पोर्टल ‘ओझेलकाखबरडटकम’ मार्फत विपन्न, सहाराविहीन र अपांगता भएका व्यक्तिहरूबारे खबर सम्प्रेषण गरिरहेका छन् । ब्रोसर, ब्यानर, लोगो बनाएको मूल्य उनले तोकेका छैनन् । सालिकको सीप र कलाको सम्मान गर्दै पैसा दिने गर्छन् ।
सालिकको अनुभवमा अझै पनि अपांगता भएका व्यक्तिलाई हेर्ने सरकारको दृष्टिकोण परिवर्तन भएको छैन । अपांगता भएका व्यक्ति समुदाय र परिवारबाटै उपेक्षित छन् । नेपालमा अपांगमैत्री नीति र संरचना छैन । पहाडमा जन्मिएका अपांगता भएका व्यक्तिहरू शिक्षालगायत अवसर लिन घरबाट टाढा जान सक्दैनन् ।
सालिक ह्विलचियरमै बस्न थालेको एक दशक भइसक्यो । उनले कुनै पनि तालिम लिन पाएका छैनन् । मुसिकोट नगरपालिकाले गतवर्ष मात्रै एउटा ह्विलचियर दिएको थियो । ह्विलचियर साँघुरो भएकाले सालिकले प्रयोग गरेनन् । साथीले ल्याइदिएको ह्विलचियर टालटुल गरेर काम चलाइरहेको उनले सुनाए । ‘साइज नहेरीकनै ल्याइदिएको ह्विलचियर प्रयोग गर्न सकिनँ, थन्क्याएको छु,’ उनी भन्छन्, ‘सरकारसँग ठूलो आशा के गरौँ खोइ !’
अपांगता भएको व्यक्ति परिवारमा छन् भने पीडा हुन्छ । परिवारलाई आर्थिक अभावसँगै व्यवस्थापनको पिरलो हुन्छ । सालिककी आमा भीमकुमारी भन्छिन्, ‘पैसा नभएकै कारण छोराको रोग बल्झिँदै छ । खोइ के गर्ने होला, चिन्ता लाग्छ ।’